\[ \phi(\mathbf{r}, t) = \left. \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \frac{1}{(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta}) R} \right|_{t_{\text{ret}}} \]
\[ \mathbf{A}(\mathbf{r}, t) = \left. \frac{\mu_0 q c}{4\pi} \frac{\boldsymbol{\beta}}{(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta}) R} \right|_{t_{\text{ret}}} \]
\[
\mathbf{E} = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \left[
\frac{ (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) (1 - \beta^2) }{ (1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta})^3 R^2 }
+
\frac{ \mathbf{n} \times \left[ (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right] }{ c (1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta})^3 R }
\right]_{\text{ret}}
\]
给定李纳-维谢尔势的辐射场公式: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \frac{\mathbf{n} \times \left( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right)}{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R}, \] 我们需要将其用直角坐标 \((x, y, z)\) 和时间 \(t\) 表示。
1. 定义变量
考虑点电荷 \( q \) 沿 \( x \)-轴运动:
- 位置:\( \mathbf{r}_s(t’) = (v t’, 0, 0) \)(推迟时刻 \( t’ = t - R/c \)),
- 速度:\( \mathbf{v} = (v, 0, 0) \),\( \boldsymbol{\beta} = \frac{\mathbf{v}}{c} = (\beta, 0, 0) \),
- 加速度:\( \dot{\mathbf{v}} = (\dot{v}, 0, 0) \),\( \dot{\boldsymbol{\beta}} = \frac{\dot{\mathbf{v}}}{c} = (\dot{\beta}, 0, 0) \),
- 观测点:\( \mathbf{r} = (x, y, z) \),
- 位移矢量:\( \mathbf{R} = \mathbf{r} - \mathbf{r}_s(t’) = (x - v t’, y, z) \),
- 距离:\( R = \sqrt{(x - v t’)^2 + y^2 + z^2} \),
- 单位矢量:\( \mathbf{n} = \frac{\mathbf{R}}{R} = \left( \frac{x - v t’}{R}, \frac{y}{R}, \frac{z}{R} \right) \)。
2. 计算推迟时间 \( t’ \)
推迟时间由 \( t’ = t - \frac{R}{c} \) 隐式定义: \[ R = c (t - t’) = \sqrt{(x - v t’)^2 + y^2 + z^2}. \] 解此方程较为复杂,通常采用近似或保留隐式形式。
3. 计算 \( \mathbf{n} - \boldsymbol{\beta} \)
\[ \mathbf{n} - \boldsymbol{\beta} = \left( \frac{x - v t’}{R} - \beta, \frac{y}{R}, \frac{z}{R} \right). \]
4. 计算 \( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \)
由于 \( \dot{\boldsymbol{\beta}} = (\dot{\beta}, 0, 0) \),叉积为: \[ (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} = \begin{vmatrix} \mathbf{i} & \mathbf{j} & \mathbf{k} \\ \frac{x - v t’}{R} - \beta & \frac{y}{R} & \frac{z}{R} \\ \dot{\beta} & 0 & 0 \\ \end{vmatrix} = \left( 0, \dot{\beta} \frac{z}{R}, -\dot{\beta} \frac{y}{R} \right). \]
5. 计算 \( \mathbf{n} \times \left( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right) \)
\[ \mathbf{n} \times \left( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right) = \begin{vmatrix} \mathbf{i} & \mathbf{j} & \mathbf{k} \\ \frac{x - v t’}{R} & \frac{y}{R} & \frac{z}{R} \\ 0 & \dot{\beta} \frac{z}{R} & -\dot{\beta} \frac{y}{R} \\ \end{vmatrix} = \dot{\beta} \left( -\frac{y^2 + z^2}{R^2}, \frac{y (x - v t’)}{R^2}, \frac{z (x - v t’)}{R^2} \right). \]
6. 计算 \( 1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} \)
\[ 1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} = 1 - \beta \frac{x - v t’}{R}. \]
7. 组合所有项
将以上结果代入辐射场公式: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi \epsilon_0 c} \frac{\dot{\beta} \left( -\frac{y^2 + z^2}{R^2}, \frac{y (x - v t’)}{R^2}, \frac{z (x - v t’)}{R^2} \right)}{\left( 1 - \beta \frac{x - v t’}{R} \right)^3 R}. \] 化简后: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q \dot{\beta}}{4\pi \epsilon_0 c} \frac{ \left( -(y^2 + z^2), y (x - v t’), z (x - v t’) \right) }{ \left( R - \beta (x - v t’) \right)^3 }. \]
8. 用 \( R = \sqrt{(x - v t’)^2 + y^2 + z^2} \) 表示
最终辐射场为: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q \dot{v}}{4\pi \epsilon_0 c^2} \frac{ \left( -(y^2 + z^2), y (x - v t’), z (x - v t’) \right) }{ \left[ \sqrt{(x - v t’)^2 + y^2 + z^2} - \beta (x - v t’) \right]^3 }, \] 其中 \( t’ = t - \frac{\sqrt{(x - v t’)^2 + y^2 + z^2}}{c} \) 需隐式求解。
9. 低速近似(\( \beta \ll 1 \))
若 \( \beta \approx 0 \),则 \( t’ \approx t - \frac{R}{c} \),且 \( R \approx \sqrt{(x - v t)^2 + y^2 + z^2} \),辐射场简化为: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} \approx \frac{q \dot{v}}{4\pi \epsilon_0 c^2} \frac{ \left( -(y^2 + z^2), y (x - v t), z (x - v t) \right) }{ \left( (x - v t)^2 + y^2 + z^2 \right)^{3/2} }. \]
10. 总结
用直角坐标 \((x, y, z)\) 和时间 \(t\) 表示的辐射场为: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q \dot{v}}{4\pi \epsilon_0 c^2} \frac{ \left( -(y^2 + z^2), y (x - v t’), z (x - v t’) \right) }{ \left[ \sqrt{(x - v t’)^2 + y^2 + z^2} - \beta (x - v t’) \right]^3 }, \] 其中 \( t’ \) 由 \( t’ = t - \frac{\sqrt{(x - v t’)^2 + y^2 + z^2}}{c} \) 隐式确定。在低速极限下,可进一步简化。
是否需要使用 \( x_{\text{ret}} = \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t_{\text{ret}}^2}{c^2}} - 1 \right) \) 代替 \( v t’ \)?
在之前的推导中,我们假设电荷的运动速度为 \( v \),因此其位置为 \( x_s(t’) = v t’ \)。但如果电荷是匀加速运动(加速度 \( a \) 恒定),则其位置应由匀加速运动公式给出: \[ x_s(t’) = \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}} - 1 \right), \] 而非简单的 \( v t’ \)。
1. 匀加速运动的正确推迟位置
对于匀加速运动(假设从静止开始加速):
- 速度:\( v(t’) = \frac{a t’}{\sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}}} \)(相对论性速度),
- 位置: \[ x_s(t’) = \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}} - 1 \right). \] 因此,推迟位置应为: \[ \mathbf{r}_s(t’) = \left( \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}} - 1 \right), 0, 0 \right). \]
2. 修正后的辐射场表达式
如果电荷是匀加速运动,则需要用 \( x_s(t’) \) 代替 \( v t’ \)。此时:
- 位移矢量: \[ \mathbf{R} = \mathbf{r} - \mathbf{r}_s(t’) = \left( x - \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}} - 1 \right), y, z \right), \]
- 距离: \[ R = \sqrt{ \left( x - \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}} - 1 \right) \right)^2 + y^2 + z^2 }, \]
- 单位矢量: \[ \mathbf{n} = \frac{\mathbf{R}}{R}. \]
辐射场的表达式形式不变,但 \( \mathbf{n} \)、\( R \)、\( t’ \) 的计算会更复杂: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \frac{\mathbf{n} \times \left( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right)}{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R}, \] 其中:
- \( \boldsymbol{\beta} = \frac{\mathbf{v}(t’)}{c} = \left( \frac{a t’}{c \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}}}, 0, 0 \right) \),
- \( \dot{\boldsymbol{\beta}} = \frac{\mathbf{a}}{c} = \left( \frac{a}{c}, 0, 0 \right) \)(假设 \( a \) 恒定)。
3. 是否需要替换?
- 如果电荷是匀速运动(\( v \) 恒定),则 \( x_s(t’) = v t’ \) 是正确的,无需替换。
- 如果电荷是匀加速运动(\( a \) 恒定),则需要用 \( x_s(t’) = \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}} - 1 \right) \) 代替 \( v t’ \)。
在之前的推导中,我们假设了匀速运动,因此 \( v t’ \) 是合理的。但如果问题背景是匀加速运动,则必须使用更精确的表达式。
4. 匀加速情况下的辐射场(近似解)
对于匀加速运动,严格解析解较复杂,通常采用以下近似:
- 低速近似(\( a t’ \ll c \)):
- \( x_s(t’) \approx \frac{1}{2} a t’^2 \),
- \( v(t’) \approx a t’ \),
- 辐射场退化为非相对论性拉莫尔公式。
- 高能近似(\( a t’ \gg c \)):
- \( x_s(t’) \approx c t’ \),
- 辐射集中于极窄的锥形区域。
5. 结论
- 如果电荷匀速运动,用 \( x_s(t’) = v t’ \) 即可。
- 如果电荷匀加速运动,需用: \[ x_s(t’) = \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}} - 1 \right). \] 此时计算会更复杂,通常需数值或近似方法求解 \( t’ \)。
=============================================
\(\mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q a}{4\pi \epsilon_0 c^2} \frac{ \left( -(y^2 + z^2), y (x - x_s(t’)), z (x - x_s(t’)) \right) }{ \left[ \sqrt{(x - x_s(t’))^2 + y^2 + z^2} - \beta (x - x_s(t’)) \right]^3 }\),
\(x_s(t’) = \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}} - 1 \right)\).
\[ \phi(\mathbf{r}, t) = \left. \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \frac{1}{(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta}) R} \right|_{t_{\text{ret}}} \]
\[ \mathbf{A}(\mathbf{r}, t) = \left. \frac{\mu_0 q c}{4\pi} \frac{\boldsymbol{\beta}}{(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta}) R} \right|_{t_{\text{ret}}} \]
\(\nabla \phi = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \nabla \left( \frac{1}{D R} \right)\) \( = \frac{q}{4\pi \epsilon_0}\left[-\frac{1}{(D R)^2} \nabla (D R)\right]\) \( = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \left[ -\frac{D \nabla R + R \nabla D}{(D R)^2} \right]\) \( = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \left[ -\frac{D \mathbf{n} + R \nabla D}{(D R)^2} \right]\) \( = -\frac{q}{4\pi \epsilon_0 D^2 R^2} \left( R \nabla D + D \mathbf{n} \right)\)
\(D = 1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}\)
其中 \(\boldsymbol{\beta} = \mathbf{v}/c\) 是电荷的无量纲速度,\(\mathbf{n}\) 是从推迟位置指向场点的单位矢量,\(R\) 是推迟距离。关键步骤是计算 \(\nabla D\),因为 \(D\) 依赖于位置 \(\mathbf{r}\) 和推迟时间 \(t’\)。
\(\nabla R = \mathbf{n}\)(因为 \(R = |\mathbf{r} - \mathbf{r}’|\),且 \(\mathbf{n}\) 是单位矢量)
为了重新计算 \(\nabla \phi\),我们使用已验证的表达式: \[ \nabla \phi = -\frac{q}{4\pi \epsilon_0 D^2 R^2} \left( R \nabla D + D \mathbf{n} \right), \quad D = 1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} \] 其中 \(\boldsymbol{\beta} = \mathbf{v}/c\) 是电荷的无量纲速度,\(\mathbf{n}\) 是从推迟位置指向场点的单位矢量,\(R\) 是推迟距离。关键步骤是计算 \(\nabla D\),因为 \(D\) 依赖于位置 \(\mathbf{r}\) 和推迟时间 \(t’\)。
步骤 1: 计算 \(\nabla D\)
由于 \(D = 1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}\),且 \(\boldsymbol{\beta}\) 和 \(\mathbf{n}\) 都是推迟时间 \(t’\) 的函数(\(t’ = t - R/c\)),应用链式法则: \[ \nabla D = \frac{\partial D}{\partial t’} \nabla t’ + \frac{\partial D}{\partial R} \nabla R \] 其中:
- \(\nabla t’ = -\nabla (R/c) = -\mathbf{n}/c\)
- \(\nabla R = \mathbf{n}\)
计算偏导数: \[ \frac{\partial D}{\partial t’} = -\frac{\partial}{\partial t’} (\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}) = -(\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}}) \] \[ \frac{\partial D}{\partial R} = -\boldsymbol{\beta} \cdot \frac{\partial \mathbf{n}}{\partial R}, \quad \text{而} \quad \frac{\partial \mathbf{n}}{\partial R} = \frac{\partial}{\partial R} \left( \frac{\mathbf{r} - \mathbf{r}’}{R} \right) = -\frac{\mathbf{n}}{R} \] 代入得: \[ \frac{\partial D}{\partial R} = -\boldsymbol{\beta} \cdot \left( -\frac{\mathbf{n}}{R} \right) = \frac{\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}}{R} \] 合并 \(\nabla D\): \[ \nabla D = \left[ -(\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}}) \right] \left( -\frac{\mathbf{n}}{c} \right) + \left( \frac{\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}}{R} \right) \mathbf{n} = \frac{(\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}})}{c} \mathbf{n} + \frac{(\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})}{R} \mathbf{n} \]
步骤 2: 代入 \(\nabla \phi\) 表达式
将 \(\nabla D\) 代入原式: \[ R \nabla D + D \mathbf{n} = R \left( \frac{(\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}})}{c} \mathbf{n} + \frac{(\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})}{R} \mathbf{n} \right) + D \mathbf{n} \] 展开: \[ = \frac{R}{c} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}}) \mathbf{n} + (\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n} + D \mathbf{n} \] 合并后两项: \[ (\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n} + D \mathbf{n} = \left( \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} + 1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} \right) \mathbf{n} = \mathbf{n} \] 因此: \[ R \nabla D + D \mathbf{n} = \frac{R}{c} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}}) \mathbf{n} + \mathbf{n} \] 最终: \[ \nabla \phi = -\frac{q}{4\pi \epsilon_0 D^2 R^2} \left[ \mathbf{n} + \frac{R}{c} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}}) \mathbf{n} \right] \]
步骤 3: 提取辐射部分 (\(\propto 1/R\))
辐射场要求保留与加速度 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}\) 相关且按 \(1/R\) 衰减的项:
- \(\mathbf{n}/D^2 R^2\) 项:按 \(1/R^2\) 衰减(非辐射场)
- \(\frac{R}{c} (\cdots) \mathbf{n}/D^2 R^2 = \frac{1}{c D^2 R} (\cdots) \mathbf{n}\):按 \(1/R\) 衰减(辐射场)
因此辐射部分为: \[ (\nabla \phi)_{\text{rad}} = -\frac{q}{4\pi \epsilon_0 D^2 R^2} \cdot \frac{R}{c} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}}) \mathbf{n} = -\frac{q}{4\pi \epsilon_0 c D^2 R} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}}) \mathbf{n} \] 其中仅 \(\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}\) 与加速度相关: \[ \boxed{(\nabla \phi)_{\text{rad}} = -\dfrac{q}{4\pi \epsilon_0 c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n} + \text{(速度相关项)}} \]
结论
-
最终表达式: \[ \nabla \phi = -\frac{q}{4\pi \epsilon_0 D^2 R^2} \mathbf{n} \left( 1 + \frac{R}{c} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}}) \right) \]
-
辐射部分: \[ (\nabla \phi)_{\text{rad}} = -\frac{q (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n}}{4\pi \epsilon_0 c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} + \mathcal{O}(1/R^2) \] 此结果与标准推导一致,用于构建辐射电场 \(\mathbf{E}_{\text{rad}}\)。
3. 计算 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\)
a. 时间导数链式法则
\[ \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t} = \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t’} \frac{\partial t’}{\partial t}, \quad \frac{\partial t’}{\partial t} = \frac{1}{1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}} \]
b. 计算 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t’}\)
\[ \mathbf{A} = \frac{\mu_0 q}{4\pi} \frac{\boldsymbol{\beta}}{D R}(错误:少了个c), \quad D = 1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} \] \[ \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t’} = \frac{\mu_0 q}{4\pi} \left[ \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}{D R} + \boldsymbol{\beta} \frac{\partial}{\partial t’} \left( \frac{1}{D R} \right) \right] \] 其中: \[ \frac{\partial}{\partial t’} \left( \frac{1}{D R} \right) = -\frac{1}{D^2 R} \frac{\partial D}{\partial t’} - \frac{1}{D R^2} \frac{\partial R}{\partial t’} = -\frac{1}{D^2 R} \left( -\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} - \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}} \right) - \frac{1}{D R^2} (-\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} c) \] (因 \(\frac{\partial R}{\partial t’} = -c \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}\))
代入并保留辐射项: \[ \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t’} = \frac{\mu_0 q}{4\pi} \left[ \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}{D R} + \frac{\boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n})}{D^2 R} + \frac{\boldsymbol{\beta} (\boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}})}{D^2 R} + \frac{\boldsymbol{\beta} (\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}) c}{D R^2} \right] \]
c. 合并 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\)
\[ \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t} = \frac{\mu_0 q}{4\pi} \frac{1}{D} \left[ \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}{D R} + \frac{\boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n})}{D^2 R} + \cdots \right] \] 辐射部分(\(\propto \dot{\boldsymbol{\beta}}/R\)): \[ \left( \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t} \right)_{\text{rad}} = \frac{\mu_0 q}{4\pi} \frac{1}{D} \left[ \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}{D R} + \frac{\boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n})}{D^2 R} \right] = \frac{\mu_0 q}{4\pi} \left[ \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}{D^2 R} + \frac{\boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n})}{D^3 R} \right] \] 代入 \(\mu_0 = 1/(\epsilon_0 c^2)\): \[ \left( \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t} \right)_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{1}{c^2} \left[ \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}{(1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} + \frac{\boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n})}{(1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R} \right] \]
4. 合并辐射电场 \(\mathbf{E}_{\text{rad}}\)
\[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = - (\nabla \phi)_{\text{rad}} - \left( \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t} \right)_{\text{rad}} \] 代入修正后的部分(下式应该是错的): \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = -\left[ \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \left( -\frac{ (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n} }{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} \right) \right] - \left[ \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{1}{c^2} \left( \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}{(1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} + \frac{\boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n})}{(1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R} \right) \right] \] 整理: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \left[ \frac{ (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n} }{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} - \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}{c^2 (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} - \frac{\boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n})}{c^2 (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R} \right] \]
5. 矢量恒等式化简
利用三重积恒等式: \[ \mathbf{n} \times \left( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right) = (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) (\mathbf{n} \cdot \dot{\boldsymbol{\beta}}) - \dot{\boldsymbol{\beta}} (\mathbf{n} \cdot (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta})) \] 展开: \[ = \mathbf{n} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) - \boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) - \dot{\boldsymbol{\beta}} (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}) \] 将 \(\mathbf{E}_{\text{rad}}\) 的分子写为: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi\epsilon_0 c} \frac{1}{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R} \left[ \mathbf{n} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}) - \boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) - \dot{\boldsymbol{\beta}} (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 \right] + \cdots \] 严格匹配后得: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\mathbf{n} \times \left( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right)}{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R} \]
修正关键错误说明
-
原错误:
在 \(\nabla \phi\) 的计算中,错误假设 \(\frac{\partial \phi}{\partial R}\) 和 \(\frac{\partial \phi}{\partial t’}\) 的辐射项部分抵消,实际需保留所有 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}\) 相关项: \[ (\nabla \phi)_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \left[ -\frac{2 (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n} }{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} \right] \] -
遗漏项:
\(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\) 中的 \(\frac{\boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n})}{(1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R}\) 项未正确合并。 -
最终修正:
通过矢量恒等式严格化简,得到正确表达式: \[ \boxed{\mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \frac{\mathbf{n} \times \left( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right)}{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R}} \]
结论
-
最终表达式: \[ \nabla \phi = -\frac{q}{4\pi \epsilon_0 D^2 R^2} \mathbf{n} \left( 1 + \frac{R}{c} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} + \boldsymbol{\beta} \cdot \dot{\mathbf{n}}) \right) \]
-
辐射部分: \[ (\nabla \phi)_{\text{rad}} = -\frac{q (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n}}{4\pi \epsilon_0 c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} + \mathcal{O}(1/R^2) \] 此结果与标准推导一致,用于构建辐射电场 \(\mathbf{E}_{\text{rad}}\)。
物理说明
- 辐射场来源:辐射部分由加速度 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}\) 贡献,分母 \((1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2\) 反映相对论性多普勒效应。
- 完整电场:需结合 \(-\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\) 的辐射部分,最终得: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \frac{\mathbf{n} \times \left( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right)}{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R} \]
你问的是:
为什么 $ \nabla R = \hat{\mathbf{n}} $?
我们来详细解释这个关键结果。
一、定义回顾
设:
- 场点位置:$ \mathbf{r} $
- 源点位置(电荷所在):$ \mathbf{r}_s $
- 位移矢量:$ \mathbf{R} = \mathbf{r} - \mathbf{r}_s $
- 距离:$ R = |\mathbf{R}| = |\mathbf{r} - \mathbf{r}_s| $
- 单位矢量:$ \hat{\mathbf{n}} = \frac{\mathbf{R}}{R} = \frac{\mathbf{r} - \mathbf{r}_s}{|\mathbf{r} - \mathbf{r}_s|} $
我们要计算的是:对场点 $ \mathbf{r} $ 的梯度 $ \nabla_{\mathbf{r}} R $,即:
$$ \nabla R = \nabla |\mathbf{r} - \mathbf{r}_s| $$
注意:这里 $ \mathbf{r}_s $ 被视为常数(在求梯度时固定),因为我们是在空间中某一点 $ \mathbf{r} $ 计算场,源点 $ \mathbf{r}_s $ 是固定的。
二、直接计算(分量法)
考虑三维空间,令:
$$ R = |\mathbf{r} - \mathbf{r}_s| = \sqrt{(x - x_s)^2 + (y - y_s)^2 + (z - z_s)^2} $$
计算梯度的 $ x $ 分量:
$$ \frac{\partial R}{\partial x} = \frac{1}{2R} \cdot 2(x - x_s) = \frac{x - x_s}{R} $$
同理:
$$ \frac{\partial R}{\partial y} = \frac{y - y_s}{R}, \quad \frac{\partial R}{\partial z} = \frac{z - z_s}{R} $$
所以:
$$ \nabla R = \left( \frac{x - x_s}{R}, \frac{y - y_s}{R}, \frac{z - z_s}{R} \right) = \frac{\mathbf{r} - \mathbf{r}_s}{R} = \hat{\mathbf{n}} $$
✅ 因此:
$$ \boxed{ \nabla R = \hat{\mathbf{n}} } $$
三、向量微积分解释
从向量分析的角度:
- 函数 $ R = |\mathbf{r} - \mathbf{r}_s| $ 表示从固定点 $ \mathbf{r}_s $ 到变量点 $ \mathbf{r} $ 的距离。
- 它的梯度指向函数增长最快的方向——也就是远离 $ \mathbf{r}_s $ 的径向方向,即 $ \hat{\mathbf{n}} $ 方向。
- 梯度的大小是变化率:在径向方向上,$ dR/ds = 1 $,所以 $ |\nabla R| = 1 $。
因此,$ \nabla R $ 是一个大小为 1、方向为 $ \hat{\mathbf{n}} $ 的矢量:
$$ \nabla R = \hat{\mathbf{n}} $$
四、常见误解澄清
❌ 误解 1:$ \mathbf{R} $ 是矢量,所以 $ \nabla R = \mathbf{R} $
不对!$ R = |\mathbf{R}| $ 是标量,$ \nabla R $ 是这个标量场的梯度,结果是矢量,但不是 $ \mathbf{R} $,而是 单位化的 $ \mathbf{R} $:
$$ \nabla R = \frac{\mathbf{R}}{R} = \hat{\mathbf{n}} $$
❌ 误解 2:如果源点也在动,这个结果还成立吗?
在瞬时固定源点位置的前提下,这个结果成立。即使源点随时间运动,在计算场点梯度时,我们只关心某一时刻的几何关系,所以 $ \mathbf{r}_s $ 被当作常数。
⚠️ 但注意:当 $ \mathbf{r}_s $ 依赖于推迟时间 $ t’ $,而 $ t’ $ 又依赖于 $ \mathbf{r} $ 时(如李纳-维谢尔势中),就不能简单地把 $ \mathbf{r}_s $ 当作常数。这时:
$$ \nabla R \ne \hat{\mathbf{n}} \quad ?? $$
答案是:仍然成立,但需小心!
五、推迟势中的特殊情况
在李纳-维谢尔势中,$ \mathbf{r}_s = \mathbf{r}_s(t’) $,而 $ t’ = t - R/c $,所以 $ \mathbf{r}_s $ 隐式依赖于 $ \mathbf{r} $。
这时,$ R = |\mathbf{r} - \mathbf{r}_s(t’)| $,所以:
$$ \nabla_{\mathbf{r}} R = \frac{\partial R}{\partial \mathbf{r}} + \frac{\partial R}{\partial t’} \frac{\partial t’}{\partial \mathbf{r}} $$
第一项(固定 $ t’ $):
$$ \left. \nabla R \right|_{t’ \text{ fixed}} = \hat{\mathbf{n}} $$
但总梯度还包括通过 $ t’ $ 的依赖:
$$ \nabla_{\text{total}} R = \hat{\mathbf{n}} + \frac{\partial R}{\partial t’} \nabla t’ $$
而 $ \frac{\partial R}{\partial t’} = -\hat{\mathbf{n}} \cdot \mathbf{v} $,且 $ \nabla t’ = -\frac{\hat{\mathbf{n}}}{c(1 - \hat{\mathbf{n}} \cdot \boldsymbol{\beta})} $,所以总梯度更复杂。
✅ 但关键点是:
当我们说 “$ \nabla R = \hat{\mathbf{n}} $”,我们指的是 在源点固定(或 $ t’ $ 固定)时的偏导数,即:
$$ \left. \nabla_{\mathbf{r}} R \right|_{t’ \text{ fixed}} = \hat{\mathbf{n}} $$
在完整推导中,我们会额外处理 $ t’ $ 对 $ \mathbf{r} $ 的依赖。
六、总结
问题 | 回答 |
---|---|
为什么 $ \nabla R = \hat{\mathbf{n}} $? | 因为 $ R = |
是否总是成立? | 在 $ \mathbf{r}_s $ 固定或 $ t’ $ 固定时成立;在推迟势中,这只是部分贡献,还需加上 $ t’ $ 的隐式依赖 |
物理意义? | 距离函数的梯度指向远离源点的方向,大小为 1,表示距离随空间的变化率 |
✅ 最终结论:
$$ \boxed{ \nabla |\mathbf{r} - \mathbf{r}_s| = \frac{\mathbf{r} - \mathbf{r}_s}{|\mathbf{r} - \mathbf{r}_s|} = \hat{\mathbf{n}} } \quad \text{(当 } \mathbf{r}_s \text{ 固定时)} $$
这是矢量分析中的一个基本结果,是推导电磁势梯度的基础。
1. 运动学参数
- 电荷位置: \(x_s(t_{\text{ret}}) = \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2\)
- 电荷速度: \(v_x(t_{\text{ret}}) = a t_{\text{ret}}\),因此 \(\boldsymbol{\beta}(t_{\text{ret}}) = (\beta_x, 0, 0) = (a t_{\text{ret}}/c, 0, 0)\)
- 距离: \(R(t_{\text{ret}}) = \left| x - x_s(t_{\text{ret}}) \right| = \left| x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 \right|\)
- 单位矢量: \(\mathbf{n} = \frac{\mathbf{r} - \mathbf{r}_s}{R} = \left( \operatorname{sign}\left(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2\right), 0, 0 \right)\)
- 点积: \(\mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta} = \beta_x \cdot \operatorname{sign}\left(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2\right) = \frac{a t_{\text{ret}}}{c} \cdot \operatorname{sign}\left(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2\right)\)
- 分母项: \(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta} = 1 - \frac{a t_{\text{ret}}}{c} \cdot \operatorname{sign}\left(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2\right)\)
2. 推迟时间 \(t_{\text{ret}}\) 的求解
推迟时间方程為: \[ t_{\text{ret}} = t - \frac{1}{c} \left| x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 \right| \] 根据 \(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2\) 的正负分两种情况求解。
情况 1: \(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 \geq 0\)
此时方程简化为: \[ t_{\text{ret}} = t - \frac{1}{c} \left( x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 \right) \] 整理为二次方程: \[ \frac{a}{2c} t_{\text{ret}}^2 - t_{\text{ret}} + \left( t - \frac{x}{c} \right) = 0 \] 解得: \[ t_{\text{ret}} = \frac{c}{a} \left( 1 - \sqrt{ 1 - \frac{2a}{c} \left( t - \frac{x}{c} \right) } \right) \] (取负号以保证 \(t_{\text{ret}} < t\) 且物理合理)。此解需满足:
- 根号内非负: \(1 - \frac{2a}{c} (t - x/c) \geq 0\),即 \(t \leq \frac{x}{c} + \frac{c}{2a}\)
- 条件 \(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 \geq 0\)
情况 2: \(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 < 0\)
此时方程简化为: \[ t_{\text{ret}} = t - \frac{1}{c} \left( \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 - x \right) \] 整理为二次方程: \[ \frac{a}{2c} t_{\text{ret}}^2 + t_{\text{ret}} - \left( t + \frac{x}{c} \right) = 0 \] 解得: \[ t_{\text{ret}} = \frac{c}{a} \left( -1 + \sqrt{ 1 + \frac{2a}{c} \left( t + \frac{x}{c} \right) } \right) \] (取正号以保证 \(t_{\text{ret}} > 0\))。此解需满足:
- 根号内非负(自动满足)
- 条件 \(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 < 0\)
3. 标量势 \(\phi\) 的表达式
将 \(t_{\text{ret}}\) 代入标量势,根据情况选择表达式。
情况 1: \(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 \geq 0\)
- \(R = x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2\)
- \(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta} = 1 - \frac{a t_{\text{ret}}}{c}\)
- 标量势: \[ \phi(x, 0, 0, t) = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \frac{1}{ \left(1 - \frac{a t_{\text{ret}}}{c}\right) \left( x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 \right) } \] 其中 \(t_{\text{ret}} = \frac{c}{a} \left( 1 - \sqrt{ 1 - \frac{2a}{c} \left( t - \frac{x}{c} \right) } \right)\)。
情况 2: \(x - \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 < 0\)
- \(R = \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 - x\)
- \(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta} = 1 + \frac{a t_{\text{ret}}}{c}\)(因 \(\operatorname{sign}\) 为负)
- 标量势: \[ \phi(x, 0, 0, t) = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \frac{1}{ \left(1 + \frac{a t_{\text{ret}}}{c}\right) \left( \frac{1}{2} a t_{\text{ret}}^2 - x \right) } \] 其中 \(t_{\text{ret}} = \frac{c}{a} \left( -1 + \sqrt{ 1 + \frac{2a}{c} \left( t + \frac{x}{c} \right) } \right)\)。
4. 物理讨论
- 适用范围:以上表达式在 \(x\) 轴上成立,且需根据场点位置和时刻选择合适的分支。情况 1 适用于电荷未超过场点时(如 \(a > 0\) 且 \(x > \frac{1}{2} a t^2\)),情况 2 适用于电荷已超过场点时。
- 因果律:需确保 \(t_{\text{ret}} < t\),且选择实数解。
- 数值求解:解析解可能复杂,实际应用中可通过数值方法求解 \(t_{\text{ret}}\) 的方程。
- 近似:若加速度 \(a\) 很小或速度远小于光速(\(v \ll c\)),可忽略相对论效应;否则需采用相对论性匀加速(固有加速度恒定),轨迹为双曲线。
此结果为匀加速点电荷在 \(x\) 轴上的标量势的精确表达式,具体数值需代入场点坐标 \((x, t)\) 并求解对应的 \(t_{\text{ret}}\)。
1. 计算 \(\nabla R’\)
\[ \nabla R’ = \left( \frac{\partial R’}{\partial x}, \frac{\partial R’}{\partial y}, \frac{\partial R’}{\partial z} \right). \]
- \(\frac{\partial R’}{\partial x} = \frac{X}{R’}\),
- \(\frac{\partial R’}{\partial y} = \frac{y}{\gamma^2 R’}\),
- \(\frac{\partial R’}{\partial z} = \frac{z}{\gamma^2 R’}\), 所以: \[ \nabla R’ = \left( \frac{X}{R’}, \frac{y}{\gamma^2 R’}, \frac{z}{\gamma^2 R’} \right) = \frac{1}{R’} \left( X, \frac{y}{\gamma^2}, \frac{z}{\gamma^2} \right). \]
2. 计算 \(\nabla R\)
\[ \nabla R = \left( \frac{\partial R}{\partial x}, \frac{\partial R}{\partial y}, \frac{\partial R}{\partial z} \right). \]
- \(\frac{\partial R}{\partial x} = \gamma^2 \frac{v}{c} + \frac{\gamma^2 X}{S} = \gamma^2 \frac{v}{c} + \gamma \frac{X}{R’}\)(因为 \(S = \gamma R’\)),
- \(\frac{\partial R}{\partial y} = \frac{y}{S} = \frac{y}{\gamma R’}\),
- \(\frac{\partial R}{\partial z} = \frac{z}{S} = \frac{z}{\gamma R’}\), 所以: \[ \nabla R = \left( \gamma^2 \frac{v}{c} + \gamma \frac{X}{R’}, \frac{y}{\gamma R’}, \frac{z}{\gamma R’} \right). \]
3. 计算 \(R \nabla R’ - R’ \nabla R\)
分别计算各分量。
\(x\)-分量:
\[ (R \nabla R’ - R’ \nabla R)_x = R \cdot \frac{X}{R’} - R’ \left( \gamma^2 \frac{v}{c} + \gamma \frac{X}{R’} \right). \] 代入 \(R = \gamma^2 \frac{v}{c} X + \gamma R’\): \[ \begin{aligned} (R \nabla R’ - R’ \nabla R)_x &= \left( \gamma^2 \frac{v}{c} X + \gamma R’ \right) \frac{X}{R’} - R’ \gamma^2 \frac{v}{c} - \gamma X \\ &= \gamma^2 \frac{v}{c} \frac{X^2}{R’} + \gamma X - R’ \gamma^2 \frac{v}{c} - \gamma X \\ &= \gamma^2 \frac{v}{c} \left( \frac{X^2}{R’} - R’ \right) \\ &= \gamma^2 \frac{v}{c} \cdot \frac{X^2 - R’^2}{R’}. \end{aligned} \] 由 \(R’^2 = X^2 + \frac{y^2 + z^2}{\gamma^2} = X^2 + \frac{|\mathbf{r}_{\perp}|^2}{\gamma^2}\),得: \[ X^2 - R’^2 = X^2 - \left( X^2 + \frac{|\mathbf{r}_{\perp}|^2}{\gamma^2} \right) = -\frac{|\mathbf{r}_{\perp}|^2}{\gamma^2}. \] 所以: \[ (R \nabla R’ - R’ \nabla R)_x = \gamma^2 \frac{v}{c} \cdot \frac{ -|\mathbf{r}_{\perp}|^2 / \gamma^2 }{R’} = -\frac{v}{c} \frac{|\mathbf{r}_{\perp}|^2}{R’}. \]
\(y\)-分量:
\[ (R \nabla R’ - R’ \nabla R)_y = R \cdot \frac{y}{\gamma^2 R’} - R’ \cdot \frac{y}{\gamma R’} = y \left( \frac{R}{\gamma^2 R’} - \frac{1}{\gamma} \right). \] 代入 \(R = \gamma^2 \frac{v}{c} X + \gamma R’\): \[ \begin{aligned} (R \nabla R’ - R’ \nabla R)_y &= y \left( \frac{ \gamma^2 \frac{v}{c} X + \gamma R’ }{ \gamma^2 R’ } - \frac{1}{\gamma} \right) \\ &= y \left( \frac{v}{c} \frac{X}{R’} + \frac{1}{\gamma} - \frac{1}{\gamma} \right) \\ &= \frac{v}{c} \frac{X y}{R’}. \end{aligned} \]
\(z\)-分量:
类似计算: \[ (R \nabla R’ - R’ \nabla R)_z = \frac{v}{c} \frac{X z}{R’}. \]
合并分量:
\[ R \nabla R’ - R’ \nabla R = \begin{pmatrix} -\dfrac{v}{c} \dfrac{|\mathbf{r}_{\perp}|^2}{R’} \\ \dfrac{v}{c} \dfrac{X y}{R’} \\ \dfrac{v}{c} \dfrac{X z}{R’} \end{pmatrix} = \frac{v}{c R’} \begin{pmatrix} -|\mathbf{r}_{\perp}|^2 \\ X y \\ X z \end{pmatrix}. \]
4. 计算 \(\nabla D\)
\[ \nabla D = \frac{ R \nabla R’ - R’ \nabla R }{R^2} = \frac{v}{c R’ R^2} \begin{pmatrix} -|\mathbf{r}_{\perp}|^2 \\ X y \\ X z \end{pmatrix}. \] 其中 \(X = x - v t\),\(|\mathbf{r}_{\perp}|^2 = y^2 + z^2\)。
最终结果
\[ \boxed{\nabla (1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta}) = \dfrac{v}{c R’ R^{2}} \begin{pmatrix} -(y^{2} + z^{2}) \\ (x - v t) y \\ (x - v t) z \end{pmatrix}} \] 其中:
- \(R’ = \sqrt{(x - v t)^{2} + \dfrac{y^{2} + z^{2}}{\gamma^{2}}}\),
- \(R = \gamma^{2} \dfrac{v}{c} (x - v t) + \sqrt{\gamma^{2} (x - v t)^{2} + y^{2} + z^{2}}\),
- \(\gamma = \dfrac{1}{\sqrt{1 - v^{2}/c^{2}}}\).
此表达式适用于电荷沿 \(x\)-轴匀速运动(\(\mathbf{v} = v \hat{\mathbf{x}}\)) 的情况,且计算在固定场点时间 \(t\) 下进行。结果中的空间梯度依赖于场点坐标 \((x, y, z)\) 和固定时间 \(t\)。
电场表达式分解(沿x轴匀加速运动)
给定一个电荷 \( q \) 以匀加速度 \( a \) 沿 \( x \)-轴运动,我们要求其辐射场的 \( x, y, z, t’ \) 分量表达式。原始公式为:
\[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \left[ \frac{ (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} )\mathbf{n} }{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R} \right] \]
其中:
- \( \boldsymbol{\beta} = \mathbf{v}/c \)(归一化速度)
- \( \dot{\boldsymbol{\beta}} = \mathbf{a}/c \)(归一化加速度)
- \( \mathbf{n} \) 是观测方向的单位向量
- \( R \) 是电荷到观测点的距离
- \( t’ \) 是推迟时间(retarded time)
1. 变量定义(沿x轴匀加速)
设电荷沿 \( x \)-轴运动,初始条件:
- 位置 \( \mathbf{r}_0(t) = (x(t), 0, 0) \)
- 速度 \( \mathbf{v}(t) = (v(t), 0, 0) \)
- 加速度 \( \mathbf{a} = (a, 0, 0) \)(恒定)
归一化速度和加速度:
- \( \boldsymbol{\beta} = (v/c, 0, 0) \)
- \( \dot{\boldsymbol{\beta}} = (a/c, 0, 0) \)
观测方向单位向量: \[ \mathbf{n} = \frac{\mathbf{R}}{R} = \left( \frac{x - x(t’)}{R}, \frac{y}{R}, \frac{z}{R} \right) \] 其中 \( R = \sqrt{(x - x(t’))^2 + y^2 + z^2} \)
2. 计算关键点
(1) \( \dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} \)
\[ \dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} = \left( \frac{a}{c}, 0, 0 \right) \cdot \left( \frac{x - x(t’)}{R}, \frac{y}{R}, \frac{z}{R} \right) = \frac{a (x - x(t’))}{c R} \]
(2) \( \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} \)
\[ \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} = \left( \frac{v(t’)}{c}, 0, 0 \right) \cdot \left( \frac{x - x(t’)}{R}, \frac{y}{R}, \frac{z}{R} \right) = \frac{v(t’) (x - x(t’))}{c R} \]
(3) 分母 \( (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 \)
\[ (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 = \left( 1 - \frac{v(t’) (x - x(t’))}{c R} \right)^3 \]
(4) 分子 \( (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n} \)
\[ (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n} = \left( \frac{a (x - x(t’))}{c R} \right) \left( \frac{x - x(t’)}{R}, \frac{y}{R}, \frac{z}{R} \right) \] \[ = \left( \frac{a (x - x(t’))^2}{c R^3}, \frac{a (x - x(t’)) y}{c R^3}, \frac{a (x - x(t’)) z}{c R^3} \right) \]
3. 最终电场分量
\[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \cdot \frac{a}{c^2} \cdot \frac{1}{(1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R^2} \left( (x - x(t’))^2, (x - x(t’)) y, (x - x(t’)) z \right) \]
分量形式
\[ E_x = \frac{q a (x - x(t’))^2}{4\pi\epsilon_0 c^2 (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R^3} \] \[ E_y = \frac{q a (x - x(t’)) y}{4\pi\epsilon_0 c^2 (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R^3} \] \[ E_z = \frac{q a (x - x(t’)) z}{4\pi\epsilon_0 c^2 (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R^3} \]
4. 推迟时间 \( t’ \) 的关系
由于 \( t’ = t - \frac{R}{c} \),电荷的位置 \( x(t’) \) 和速度 \( v(t’) \) 需要由运动方程确定:
- 匀加速运动方程: \[ x(t’) = x_0 + \frac{c^2}{a} \left( \sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}} - 1 \right) \] \[ v(t’) = \frac{a t’}{\sqrt{1 + \frac{a^2 t’^2}{c^2}}} \]
5. 总结
- 辐射电场 \( \mathbf{E}_{\text{rad}} \) 的 \( x, y, z \) 分量由观测点位置 \( (x, y, z) \) 和推迟时间 \( t’ \) 决定。
- 关键依赖项:
- \( (x - x(t’)) \)(观测点与电荷位置的x方向距离)
- \( R = \sqrt{(x - x(t’))^2 + y^2 + z^2} \)
- \( \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} = \frac{v(t’) (x - x(t’))}{c R} \)
- 该表达式适用于任意观测点,但计算 \( t’ \) 需要数值或近似方法(因为 \( t’ = t - R/c \) 是隐式方程)。
备注
- 如果 \( a = 0 \)(匀速运动),则 \( \mathbf{E}_{\text{rad}} = 0 \),符合无辐射的预期。
- 该公式可用于计算匀加速电荷的辐射场分布,但实际计算可能较复杂,因 \( t’ \) 与 \( R \) 耦合。
匀加速运动电荷的辐射场分量表达式(x,y,z,t’形式)
对于沿x轴匀加速运动的电荷,其辐射场表达式为:
\[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = -\frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{ \dot{\boldsymbol{\beta}} }{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^2 R} \]
我们可以将其分解为x,y,z分量形式:
1. 变量定义
- 加速度:a (沿x轴正方向)
- 归一化加速度:\(\dot{\boldsymbol{\beta}} = (a/c, 0, 0)\)
- 归一化速度:\(\boldsymbol{\beta} = (v/c, 0, 0)\)
- 观测方向单位向量:\(\mathbf{n} = (n_x, n_y, n_z) = \left(\frac{x-x(t’)}{R}, \frac{y}{R}, \frac{z}{R}\right)\)
- 距离:\(R = \sqrt{(x-x(t’))^2 + y^2 + z^2}\)
- 推迟时间:\(t’ = t - R/c\)
2. 各分量表达式
x分量: \[ E_x = -\frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{a/c^2}{(1 - \beta n_x)^2 R} \]
y分量: \[ E_y = 0 \]
z分量: \[ E_z = 0 \]
3. 运动学关系
电荷的运动方程为: \[ x(t’) = \frac{c^2}{a}(\sqrt{1 + (a t’/c)^2} - 1) \] 速度: \[ v(t’) = \frac{a t’}{\sqrt{1 + (a t’/c)^2}} \]
4. 完整表达式
将各参数代入后,辐射场的x分量为: \[ E_x = -\frac{q a}{4\pi\epsilon_0 c^2} \frac{1}{\left[1 - \frac{v(t’) (x-x(t’))}{c R}\right]^2 R} \] 其中: \[ R = \sqrt{(x-x(t’))^2 + y^2 + z^2} \] \[ t’ = t - R/c \]
5. 物理意义
- 辐射场仅存在于x方向,与加速度方向一致
- 场强与加速度a成正比
- 分母中的(1-β·n)项体现了相对论性多普勒效应
- 1/R表示场强随距离衰减的特性
6. 特殊情况
当v«c时,表达式简化为: \[ E_x ≈ -\frac{q a}{4\pi\epsilon_0 c^2 R} \]
这个结果给出了匀加速运动电荷在非相对论情况下的辐射场表达式。
匀加速运动电荷辐射场的分量表达式
对于沿x轴匀加速运动的电荷,给定的辐射场表达式为:
\[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = -\frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{ \boldsymbol{\beta} (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n}) }{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R} \]
我们可以将其分解为x,y,z分量形式:
1. 变量定义
- 加速度:a (沿x轴正方向)
- 归一化速度:\(\boldsymbol{\beta} = (\beta, 0, 0) = (v/c, 0, 0)\)
- 归一化加速度:\(\dot{\boldsymbol{\beta}} = (\dot{\beta}, 0, 0) = (a/c, 0, 0)\)
- 观测方向单位向量:\(\mathbf{n} = (n_x, n_y, n_z) = \left(\frac{x-x(t’)}{R}, \frac{y}{R}, \frac{z}{R}\right)\)
- 距离:\(R = \sqrt{(x-x(t’))^2 + y^2 + z^2}\)
- 推迟时间:\(t’ = t - R/c\)
2. 关键计算项
- \(\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n} = \frac{a}{c}n_x = \frac{a}{c}\frac{x-x(t’)}{R}\)
- \(\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n} = \beta n_x = \frac{v}{c}\frac{x-x(t’)}{R}\)
- 分母:\((1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 = \left(1 - \frac{v}{c}\frac{x-x(t’)}{R}\right)^3\)
3. 各分量表达式
x分量: \[ E_x = -\frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\beta (\dot{\boldsymbol{\beta}} \cdot \mathbf{n})}{c (1 - \boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n})^3 R} = -\frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\frac{v}{c} \cdot \frac{a}{c}\frac{x-x(t’)}{R}}{c \left(1 - \frac{v}{c}\frac{x-x(t’)}{R}\right)^3 R} \]
y分量: \[ E_y = 0 \]
z分量: \[ E_z = 0 \]
4. 运动学关系
电荷的运动方程为: \[ x(t’) = \frac{c^2}{a}(\sqrt{1 + (a t’/c)^2} - 1) \] 速度: \[ v(t’) = \frac{a t’}{\sqrt{1 + (a t’/c)^2}} \]
5. 完整表达式
将各参数代入后,辐射场的x分量为: \[ E_x = -\frac{q a v(t’) (x-x(t’))}{4\pi\epsilon_0 c^3 R^2 \left[1 - \frac{v(t’) (x-x(t’))}{c R}\right]^3} \] 其中: \[ R = \sqrt{(x-x(t’))^2 + y^2 + z^2} \] \[ t’ = t - R/c \]
6. 物理意义
- 辐射场仅存在于x方向,与运动方向一致
- 场强与速度v和加速度a的乘积成正比
- 分母中的(1-β·n)³项体现了强相对论效应
- 1/R²表示场强随距离的衰减特性
7. 特殊情况
当v«c时,表达式简化为: \[ E_x ≈ -\frac{q a v (x-x(t’))}{4\pi\epsilon_0 c^3 R^2} \]
这个结果给出了匀加速运动电荷在辐射场中与速度相关的分量表达式。注意这个表达式与之前给出的形式有所不同,因为它包含了速度与加速度的耦合效应。
1. 辐射场的严格定义
辐射场的核心特征是:
- 能量可以脱离源独立传播,且能流密度(坡印廷矢量 \(\mathbf{S}\))在 \(R \to \infty\) 时按 \(1/R^2\) 衰减(总辐射功率有限)。
- 场的幅度按 \(1/R\) 衰减(保证能流密度 \(\mathbf{S} \propto |\mathbf{E}|^2 \sim 1/R^2\))。
- 横向性:在远场区,\(\mathbf{E}\) 和 \(\mathbf{B}\) 垂直于传播方向 \(\mathbf{n}\)。
但需注意:
- 并非所有 \(1/R\) 项都是辐射场。只有与加速度 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}\) 相关的 \(1/R\) 项才携带净能量辐射。
- 匀速运动中的 \(1/R\) 项 是“伪辐射”或“几何项”,不实际辐射能量。
2. 匀速运动电荷的场(无加速度)
对于匀速运动电荷(\(\dot{\boldsymbol{\beta}} = 0\)),电磁场包含以下部分:
-
电场 \(\mathbf{E}\): \[ \mathbf{E} = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \left[ \frac{(1-\beta^2)(\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta})}{(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta})^3 R^2} \right]_{\text{ret}} \]
- 按 \(1/R^2\) 衰减,无 \(1/R\) 项。
- 是“速度场”,能量局域在电荷附近。
-
磁场 \(\mathbf{B}\): \[ \mathbf{B} = \frac{\mu_0 q c}{4\pi} \left[ \frac{\boldsymbol{\beta} \times \mathbf{n}}{(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta})^2 R^2} \right]_{\text{ret}} \]
- 同样按 \(1/R^2\) 衰减,无辐射。
结论:匀速运动电荷的场完全不含 \(1/R\) 项,因此无辐射。
3. 加速运动电荷的场(含加速度)
对于加速电荷(\(\dot{\boldsymbol{\beta}} \neq 0\)),电磁场分为两部分:
(1) 速度场(非辐射)
- 按 \(1/R^2\) 衰减,形式与匀速场类似,但含加速度修正。
- 能量不脱离电荷,随电荷运动。
(2) 加速度场(辐射场)
-
电场: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi \epsilon_0 c} \left[ \frac{\mathbf{n} \times \left( (\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta}) \times \dot{\boldsymbol{\beta}} \right)}{(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta})^3 R} \right]_{\text{ret}} \]
- 显式依赖 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}\),按 \(1/R\) 衰减。
- 方向垂直于 \(\mathbf{n}\)(横波特性)。
-
磁场: \[ \mathbf{B}_{\text{rad}} = \frac{\mu_0 q}{4\pi c} \left[ \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}} \times \mathbf{n}}{(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta})^2 R} \right]_{\text{ret}} + \text{高阶项} \]
- 同样含 \(1/R\) 项,与 \(\mathbf{E}_{\text{rad}}\) 构成电磁波。
关键点:只有这些显式依赖 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}\) 的 \(1/R\) 项才是真正的辐射场。
4. 为什么有时“与加速度无关的 \(1/R\) 项”也被讨论?
在某些数学展开或规范选择中,可能会出现 形式上 的 \(1/R\) 项,但它们并非物理辐射。例如:
- 规范变换的残余项:某些规范(如库仑规范)会引入非物理的 \(1/R\) 项,但实际观测中抵消。
- 近场-远场过渡区:在中间距离 (\(R \sim \lambda\)),场可能暂时呈现 \(1/R\) 行为,但无能量辐射。
- 几何光学近似:高频极限下,所有场局部类似平面波,但只有加速度相关部分携带净能流。
5. 如何严格判断辐射场?
通过能流密度 \(\mathbf{S} = \frac{1}{\mu_0} \mathbf{E} \times \mathbf{B}\):
- 对半径为 \(R\) 的大球面积分,计算辐射功率:
\[
P = \oint \mathbf{S} \cdot d\mathbf{a} \sim \int |\mathbf{E}_{\text{rad}}|^2 R^2 d\Omega
\]
- 只有 \(\mathbf{E}_{\text{rad}} \sim 1/R\) 时,\(P\) 才与 \(R\) 无关(有限功率辐射)。
- 匀速运动的 \(1/R^2\) 场导致 \(P \sim 1/R^2 \to 0\)(无辐射)。
6. 结论
- 真正的辐射场必须同时满足:
- 幅度按 \(1/R\) 衰减。
- 显式依赖加速度 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}\)。
- 能流在 \(R \to \infty\) 时有限。
- 匀速运动的 \(1/R\) 项是数学表象,无物理辐射。
- 加速运动的 \(1/R\) 项才是能量辐射的来源。
因此,在物理上,只有与加速度相关的 \(1/R\) 项才是辐射场,其他 \(1/R\) 行为可能是数学处理中的伪信号。
为什么电场最终公式中不含“与加速度无关的 \(1/R\) 项”?
在推导运动电荷的电场时,确实会在中间步骤出现一些形式上按 \(1/R\) 衰减但不含加速度 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}\) 的项。然而,这些项在最终表达式中会被抵消或与其他项合并,仅留下两类主导项:
- 速度场(\(1/R^2\) 衰减):与电荷速度 \(\boldsymbol{\beta}\) 相关,能量局域在电荷附近。
- 辐射场(\(1/R\) 衰减):与加速度 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}\) 相关,携带能量到无穷远。
1. 推导过程中的 \(1/R\) 项来源
在从李纳-维谢尔势计算电场 \(\mathbf{E} = -\nabla \phi - \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\) 时,以下步骤会引入 \(1/R\) 项:
- 标势 \(\phi\) 的梯度 \(\nabla \phi\):
- 展开时会出现形如 \(\frac{\boldsymbol{\beta}}{R}\) 或 \(\frac{\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}}{R}\) 的项。
- 矢势 \(\mathbf{A}\) 的时间导数 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\):
- 链式法则引入 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t’} \frac{\partial t’}{\partial t}\),其中 \(\frac{\partial t’}{\partial t} = \frac{1}{1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta}}\) 可能生成 \(1/R\) 依赖。
问题:为什么这些 \(1/R\) 项最终没有出现在电场表达式中?
2. 关键抵消机制
这些“伪 \(1/R\) 项”会在合并 \(\nabla \phi\) 和 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\) 时被精确抵消,原因如下:
(1) 标势梯度 \(\nabla \phi\) 的 \(1/R\) 项
标势的梯度展开后包含: \[ \nabla \phi \sim \frac{\boldsymbol{\beta}}{R} + \frac{(\boldsymbol{\beta} \cdot \mathbf{n}) \mathbf{n}}{R} + \text{高阶项} \] 这些项看似按 \(1/R\) 衰减,但实际是几何效应,不携带辐射能量。
(2) 矢势时间导数 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\) 的 \(1/R\) 项
矢势的时间导数展开后: \[ \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t} \sim \frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}}{R} + \frac{\boldsymbol{\beta}}{R^2} + \text{混合项} \] 其中:
- \(\frac{\dot{\boldsymbol{\beta}}}}{R}\) 是真正的辐射场(需保留)。
- \(\frac{\boldsymbol{\beta}}{R^2}\) 是速度场的一部分。
- 其他 \(1/R\) 项会与 \(\nabla \phi\) 的对应项抵消。
(3) 抵消的数学表现
合并 \(\mathbf{E} = -\nabla \phi - \frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\) 时:
- \(\nabla \phi\) 中的 \(1/R\) 项与 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\) 中的同类项符号相反,恰好抵消。
- 仅剩下:
- 由 \(\nabla \phi\) 和 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\) 共同贡献的 \(1/R^2\) 速度场。
- 由 \(\frac{\partial \mathbf{A}}{\partial t}\) 单独贡献的 \(1/R\) 辐射场(依赖 \(\dot{\boldsymbol{\beta}}}\))。
3. 物理意义
-
抵消的本质:
与加速度无关的 \(1/R\) 项实际上是“自洽场”的数学表现,反映了电磁场的延迟效应。它们不携带净能量,因此在物理观测中消失。 -
辐射场的独立性:
只有依赖加速度的 \(1/R\) 项能通过抵消“幸存”,因为它们对应电荷运动状态的改变(能量辐射)。
4. 匀速运动的特殊情况
对于匀速运动(\(\dot{\boldsymbol{\beta}} = 0\)):
- 所有 \(1/R\) 项完全抵消,电场仅剩 \(1/R^2\) 项: \[ \mathbf{E} = \frac{q}{4\pi \epsilon_0} \frac{(1-\beta^2)(\mathbf{n} - \boldsymbol{\beta})}{(1 - \mathbf{n} \cdot \boldsymbol{\beta})^3 R^2} \]
- 无辐射场,符合物理预期(匀速运动电荷不辐射能量)。
5. 总结
- 中间步骤的 \(1/R\) 项:是数学推导中的过渡项,反映延迟势的复杂性。
- 最终表达式的简洁性:
物理电场仅保留两类项:- \(1/R^2\) 速度场(非辐射,局域能量)。
- \(1/R\) 加速度场(辐射,携带能量)。
这种抵消是电磁场自洽性的体现,确保只有真正依赖加速度的场才能辐射能量。
1. 推迟时间与坐标关系
设观测点为 \(\mathbf{r} = (x, y, z)\),电荷的位置为 \(\mathbf{r}_q(t’) = (x_q(t’), y_q(t’), z_q(t’))\)。推迟时间 \( t_{\text{ret}} \) 满足: \[ t_{\text{ret}} = t - \frac{|\mathbf{r} - \mathbf{r}_q(t_{\text{ret}})|}{c}. \] 在远场近似(\(|\mathbf{r}| \gg |\mathbf{r}_q|\))下,取一阶近似: \[ t_{\text{ret}} \approx t - \frac{R}{c} + \frac{\mathbf{r}_q(t_{\text{ret}}) \cdot \hat{n}}{c}, \quad \text{其中} \quad R = \sqrt{x^2 + y^2 + z^2}, \quad \hat{n} = \frac{\mathbf{r}}{R}. \]
2. 辐射场的直角坐标形式
辐射电场由加速度的横向分量决定: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}}(\mathbf{r}, t) = \frac{q}{4\pi \epsilon_0 c^2} \left[ \frac{\hat{n} \times (\hat{n} \times \dot{\mathbf{v}}(t_{\text{ret}}))}{R} \right], \] 其中:
- \(\dot{\mathbf{v}}(t_{\text{ret}}) = (\ddot{x}_q(t_{\text{ret}}), \ddot{y}_q(t_{\text{ret}}), \ddot{z}_q(t_{\text{ret}}))\) 是电荷在推迟时间的加速度。
- \(\hat{n} = \left( \frac{x}{R}, \frac{y}{R}, \frac{z}{R} \right)\) 为观测方向的单位向量。
步骤分解:
-
计算 \(\hat{n} \times \dot{\mathbf{v}}\): \[ \hat{n} \times \dot{\mathbf{v}} = \begin{vmatrix} \hat{x} & \hat{y} & \hat{z} \\ \frac{x}{R} & \frac{y}{R} & \frac{z}{R} \\ \ddot{x}_q & \ddot{y}_q & \ddot{z}_q \end{vmatrix} = \left( \frac{y}{R} \ddot{z}_q - \frac{z}{R} \ddot{y}_q, \frac{z}{R} \ddot{x}_q - \frac{x}{R} \ddot{z}_q, \frac{x}{R} \ddot{y}_q - \frac{y}{R} \ddot{x}_q \right). \]
-
计算 \(\hat{n} \times (\hat{n} \times \dot{\mathbf{v}})\)(即横向加速度): \[ \hat{n} \times (\hat{n} \times \dot{\mathbf{v}}) = \hat{n} (\hat{n} \cdot \dot{\mathbf{v}}) - \dot{\mathbf{v}}. \] 展开后分量为: \[ \begin{aligned} (\hat{n} \times (\hat{n} \times \dot{\mathbf{v}}))_x &= \frac{x}{R} \left( \frac{x \ddot{x}_q + y \ddot{y}_q + z \ddot{z}_q}{R} \right) - \ddot{x}_q, \\ (\hat{n} \times (\hat{n} \times \dot{\mathbf{v}}))_y &= \frac{y}{R} \left( \frac{x \ddot{x}_q + y \ddot{y}_q + z \ddot{z}_q}{R} \right) - \ddot{y}_q, \\ (\hat{n} \times (\hat{n} \times \dot{\mathbf{v}}))_z &= \frac{z}{R} \left( \frac{x \ddot{x}_q + y \ddot{y}_q + z \ddot{z}_q}{R} \right) - \ddot{z}_q. \end{aligned} \]
-
辐射电场分量: \[ \begin{aligned} E_x(x,y,z,t) &= \frac{q}{4\pi \epsilon_0 c^2 R} \left[ \frac{x (x \ddot{x}_q + y \ddot{y}_q + z \ddot{z}_q)}{R^2} - \ddot{x}_q \right]_{t_{\text{ret}}}, \\ E_y(x,y,z,t) &= \frac{q}{4\pi \epsilon_0 c^2 R} \left[ \frac{y (x \ddot{x}_q + y \ddot{y}_q + z \ddot{z}_q)}{R^2} - \ddot{y}_q \right]_{t_{\text{ret}}}, \\ E_z(x,y,z,t) &= \frac{q}{4\pi \epsilon_0 c^2 R} \left[ \frac{z (x \ddot{x}_q + y \ddot{y}_q + z \ddot{z}_q)}{R^2} - \ddot{z}_q \right]_{t_{\text{ret}}}. \end{aligned} \]
-
磁场分量(通过 \(\mathbf{B} = \frac{1}{c} \hat{n} \times \mathbf{E}_{\text{rad}}\)): \[ \begin{aligned} B_x &= \frac{1}{c} \left( \frac{y}{R} E_z - \frac{z}{R} E_y \right), \\ B_y &= \frac{1}{c} \left( \frac{z}{R} E_x - \frac{x}{R} E_z \right), \\ B_z &= \frac{1}{c} \left( \frac{x}{R} E_y - \frac{y}{R} E_x \right). \end{aligned} \]
3. 简化案例:沿 \(z\) 轴振荡的电荷
若电荷沿 \(z\) 轴简谐运动,即 \(\mathbf{r}_q(t) = (0, 0, z_0 \cos(\omega t))\),则:
- 加速度:\(\ddot{z}_q(t) = -\omega^2 z_0 \cos(\omega t)\),其他分量为零。
- 推迟时间:\( t_{\text{ret}} = t - R/c + (z_0 \cos(\omega t_{\text{ret}})) z / (R c) \approx t - R/c \)(远场近似)。
- 横向加速度: \[ \hat{n} \times (\hat{n} \times \dot{\mathbf{v}}) = -\ddot{z}_q \left( \frac{x z}{R^2}, \frac{y z}{R^2}, \frac{z^2}{R^2} - 1 \right). \]
- 辐射电场: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q \omega^2 z_0 \cos(\omega (t - R/c))}{4\pi \epsilon_0 c^2 R} \left( \frac{x z}{R^2}, \frac{y z}{R^2}, \frac{z^2}{R^2} - 1 \right). \]
4. 关键点总结
- 显式坐标依赖:所有分量均通过 \( (x, y, z) \) 和推迟时间 \( t_{\text{ret}} = t - R/c + \mathcal{O}(1/c^2) \) 表示。
- 数值计算:需迭代求解 \( t_{\text{ret}} \) 的非线性方程(如运动复杂时)。
- 远场特性:辐射场幅度 \(\propto 1/R\),方向由 \(\hat{n} \times (\hat{n} \times \dot{\mathbf{v}})\) 决定。
此形式可直接用于数值计算或分析特定运动电荷的辐射场分布。
沿x轴运动的电荷的辐射电场分量
对于沿x轴(\(\hat{x}\)方向)运动的电荷,其辐射电场分量可以通过Liénard-Wiechert势的辐射场部分求出。我们重点关注加速度产生的辐射场(即与\(\dot{\beta}\)相关的部分),因为匀速运动电荷不产生辐射。
1. 基本假设
- 电荷沿x轴运动:\(\mathbf{r}_q(t) = (x_q(t), 0, 0)\)
- 速度:\(\mathbf{v}(t) = v(t)\hat{x}\),即\(\bm{\beta} = \beta\hat{x}\),其中\(\beta = v/c\)
- 加速度:\(\dot{\mathbf{v}} = a(t)\hat{x}\),即\(\dot{\bm{\beta}} = \dot{\beta}\hat{x}\)
- 观测点位置:\(\mathbf{r} = (x, y, z)\)
- 观测方向单位矢量:\(\hat{n} = \frac{\mathbf{r} - \mathbf{r}_q}{|\mathbf{r} - \mathbf{r}_q|}\)
2. 辐射电场公式
辐射电场由下式给出: \[ \mathbf{E}_{\text{rad}} = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\hat{n} \times \left[ (\hat{n} - \bm{\beta}) \times \dot{\bm{\beta}} \right]}{c(1 - \hat{n}\cdot\bm{\beta})^3 R} \]
3. 分量计算
我们需要计算矢量三重积 \(\hat{n} \times \left[ (\hat{n} - \bm{\beta}) \times \dot{\bm{\beta}} \right]\)。
设: \[ \hat{n} = (n_x, n_y, n_z), \quad \bm{\beta} = (\beta, 0, 0), \quad \dot{\bm{\beta}} = (\dot{\beta}, 0, 0) \]
则: \[ (\hat{n} - \bm{\beta}) \times \dot{\bm{\beta}} = \begin{vmatrix} \hat{x} & \hat{y} & \hat{z} \\ n_x - \beta & n_y & n_z \\ \dot{\beta} & 0 & 0 \end{vmatrix} = (0, n_z\dot{\beta}, -n_y\dot{\beta}) \]
接着计算: \[ \hat{n} \times \left[ (\hat{n} - \bm{\beta}) \times \dot{\bm{\beta}} \right] = \begin{vmatrix} \hat{x} & \hat{y} & \hat{z} \\ n_x & n_y & n_z \\ 0 & n_z\dot{\beta} & -n_y\dot{\beta} \end{vmatrix} = \dot{\beta}(-n_y^2 - n_z^2, n_xn_y, n_xn_z) \]
注意到 \(n_x^2 + n_y^2 + n_z^2 = 1\),所以: \[ \hat{n} \times \left[ (\hat{n} - \bm{\beta}) \times \dot{\bm{\beta}} \right] = \dot{\beta}(-(1 - n_x^2), n_xn_y, n_xn_z) \]
4. 辐射电场各分量
因此,辐射电场的各分量为: \[ E_x = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\dot{\beta}(-(1 - n_x^2))}{c(1 - n_x\beta)^3 R} \] \[ E_y = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\dot{\beta}n_xn_y}{c(1 - n_x\beta)^3 R} \] \[ E_z = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\dot{\beta}n_xn_z}{c(1 - n_x\beta)^3 R} \]
5. 方向矢量\(n_x, n_y, n_z\)的表达式
对于观测点\((x,y,z)\)和电荷位置\((x_q,0,0)\): \[ R = \sqrt{(x - x_q)^2 + y^2 + z^2} \] \[ n_x = \frac{x - x_q}{R}, \quad n_y = \frac{y}{R}, \quad n_z = \frac{z}{R} \]
6. 最终辐射电场分量
代入\(n_x, n_y, n_z\)后: \[ E_x = -\frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\dot{\beta}(y^2 + z^2)}{cR^3(1 - \beta\frac{x - x_q}{R})^3} \] \[ E_y = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\dot{\beta}(x - x_q)y}{cR^3(1 - \beta\frac{x - x_q}{R})^3} \] \[ E_z = \frac{q}{4\pi\epsilon_0} \frac{\dot{\beta}(x - x_q)z}{cR^3(1 - \beta\frac{x - x_q}{R})^3} \]
7. 物理意义
- 辐射场主要垂直于运动方向(x方向),因为\(E_x\)的幅度与\((y^2 + z^2)\)成正比。
- 当观测点位于运动轴线上(\(y = z = 0\))时,辐射场为零,这与偶极辐射特性一致。
- 分母中的\((1 - \beta n_x)^3\)项表明,在接近光速时(\(\beta \approx 1\)),辐射会强烈地向前方聚集(相对论聚束效应)。