问题陈述
给定向量场: \[ \mathbf{F} = \frac{\vec{r}}{r^2} = \frac{x\mathbf{i} + y\mathbf{j} + z\mathbf{k}}{(x^2 + y^2 + z^2)^{1}} \] 其中 \( \vec{r} = (x, y, z) \),\( r = \sqrt{x^2 + y^2 + z^2} \),求其 旋度(curl)。
1. 旋度的定义
旋度是向量微分算子,作用于向量场 \( \mathbf{F} = (F_x, F_y, F_z) \): \[ \nabla \times \mathbf{F} = \begin{vmatrix} \mathbf{i} & \mathbf{j} & \mathbf{k} \\ \frac{\partial}{\partial x} & \frac{\partial}{\partial y} & \frac{\partial}{\partial z} \\ F_x & F_y & F_z \end{vmatrix} \] 展开后: \[ \nabla \times \mathbf{F} = \left( \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} \right)\mathbf{i} - \left( \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} \right)\mathbf{j} + \left( \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} \right)\mathbf{k} \]
2. 计算各分量
将 \( \mathbf{F} \) 写成分量形式: \[ F_x = \frac{x}{r^2}, \quad F_y = \frac{y}{r^2}, \quad F_z = \frac{z}{r^2} \]
(1) 计算 \( \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} \)
\[ \frac{\partial F_z}{\partial y} = \frac{\partial}{\partial y} \left( \frac{z}{r^2} \right) = z \cdot \frac{\partial}{\partial y} (r^{-2}) = z \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{y}{r} = -\frac{2yz}{r^4} \] \[ \frac{\partial F_y}{\partial z} = \frac{\partial}{\partial z} \left( \frac{y}{r^2} \right) = y \cdot \frac{\partial}{\partial z} (r^{-2}) = y \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{z}{r} = -\frac{2yz}{r^4} \] 因此: \[ \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} = -\frac{2yz}{r^4} - \left( -\frac{2yz}{r^4} \right) = 0 \]
(2) 计算 \( \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} \)
\[ \frac{\partial F_z}{\partial x} = \frac{\partial}{\partial x} \left( \frac{z}{r^2} \right) = z \cdot \frac{\partial}{\partial x} (r^{-2}) = z \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{x}{r} = -\frac{2xz}{r^4} \] \[ \frac{\partial F_x}{\partial z} = \frac{\partial}{\partial z} \left( \frac{x}{r^2} \right) = x \cdot \frac{\partial}{\partial z} (r^{-2}) = x \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{z}{r} = -\frac{2xz}{r^4} \] 因此: \[ \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} = -\frac{2xz}{r^4} - \left( -\frac{2xz}{r^4} \right) = 0 \]
(3) 计算 \( \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} \)
\[ \frac{\partial F_y}{\partial x} = \frac{\partial}{\partial x} \left( \frac{y}{r^2} \right) = y \cdot \frac{\partial}{\partial x} (r^{-2}) = y \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{x}{r} = -\frac{2xy}{r^4} \] \[ \frac{\partial F_x}{\partial y} = \frac{\partial}{\partial y} \left( \frac{x}{r^2} \right) = x \cdot \frac{\partial}{\partial y} (r^{-2}) = x \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{y}{r} = -\frac{2xy}{r^4} \] 因此: \[ \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} = -\frac{2xy}{r^4} - \left( -\frac{2xy}{r^4} \right) = 0 \]
3. 旋度的结果
所有分量均为零: \[ \nabla \times \mathbf{F} = (0, 0, 0) = \mathbf{0} \]
4. 验证与讨论
-
数学验证:
- 直接计算显示所有交叉偏导对称抵消。
- 在 \( r \neq 0 \) 处,旋度为零。
-
物理意义:
- \( \frac{\vec{r}}{r^2} \) 类似于静电场中点电荷的电场(库仑场)。
- 静电场是无旋场(保守场),旋度为零符合物理预期。
-
例外情况(\( r = 0 \)):
- 在原点 \( r = 0 \),场发散,旋度可能非零。
- 严格数学处理需引入狄拉克δ函数: \[ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r^2} \right) = 4\pi \delta(\vec{r}) \mathbf{n} \] 其中 \( \mathbf{n} \) 是任意方向单位向量。
5. 最终结论
在 \( r \neq 0 \) 处: \[ \boxed{ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r^2} \right) = \mathbf{0} } \]
在广义函数意义下(包含原点): \[ \boxed{ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r^2} \right) = 4\pi \delta(\vec{r}) \mathbf{n} } \]
问题陈述
给定时变向量场: \[ \mathbf{F} = \frac{\vec{r}}{r^2} = \frac{(x-vt)\mathbf{i} + y\mathbf{j} + z\mathbf{k}}{[(x-vt)^2 + y^2 + z^2]^{1}} \] 其中 \( \vec{r} = (x-vt, y, z) \),\( r = \sqrt{(x-vt)^2 + y^2 + z^2} \),求其 旋度(curl)。
1. 旋度的定义
旋度是向量微分算子,作用于向量场 \( \mathbf{F} = (F_x, F_y, F_z) \): \[ \nabla \times \mathbf{F} = \begin{vmatrix} \mathbf{i} & \mathbf{j} & \mathbf{k} \\ \frac{\partial}{\partial x} & \frac{\partial}{\partial y} & \frac{\partial}{\partial z} \\ F_x & F_y & F_z \end{vmatrix} \] 展开后: \[ \nabla \times \mathbf{F} = \left( \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} \right)\mathbf{i} - \left( \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} \right)\mathbf{j} + \left( \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} \right)\mathbf{k} \]
2. 计算各分量
将 \( \mathbf{F} \) 写成分量形式: \[ F_x = \frac{x-vt}{r^2}, \quad F_y = \frac{y}{r^2}, \quad F_z = \frac{z}{r^2}, \quad r^2 = (x-vt)^2 + y^2 + z^2 \]
(1) 计算 \( \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} \)
\[ \frac{\partial F_z}{\partial y} = \frac{\partial}{\partial y} \left( \frac{z}{r^2} \right) = z \cdot \frac{\partial}{\partial y} (r^{-2}) = z \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{y}{r} = -\frac{2yz}{r^4} \] \[ \frac{\partial F_y}{\partial z} = \frac{\partial}{\partial z} \left( \frac{y}{r^2} \right) = y \cdot \frac{\partial}{\partial z} (r^{-2}) = y \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{z}{r} = -\frac{2yz}{r^4} \] 因此: \[ \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} = -\frac{2yz}{r^4} - \left( -\frac{2yz}{r^4} \right) = 0 \]
(2) 计算 \( \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} \)
\[ \frac{\partial F_z}{\partial x} = \frac{\partial}{\partial x} \left( \frac{z}{r^2} \right) = z \cdot \frac{\partial}{\partial x} (r^{-2}) = z \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{x-vt}{r} = -\frac{2z(x-vt)}{r^4} \] \[ \frac{\partial F_x}{\partial z} = \frac{\partial}{\partial z} \left( \frac{x-vt}{r^2} \right) = (x-vt) \cdot \frac{\partial}{\partial z} (r^{-2}) = (x-vt) \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{z}{r} = -\frac{2z(x-vt)}{r^4} \] 因此: \[ \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} = -\frac{2z(x-vt)}{r^4} - \left( -\frac{2z(x-vt)}{r^4} \right) = 0 \]
(3) 计算 \( \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} \)
\[ \frac{\partial F_y}{\partial x} = \frac{\partial}{\partial x} \left( \frac{y}{r^2} \right) = y \cdot \frac{\partial}{\partial x} (r^{-2}) = y \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{x-vt}{r} = -\frac{2y(x-vt)}{r^4} \] \[ \frac{\partial F_x}{\partial y} = \frac{\partial}{\partial y} \left( \frac{x-vt}{r^2} \right) = (x-vt) \cdot \frac{\partial}{\partial y} (r^{-2}) = (x-vt) \cdot (-2r^{-3}) \cdot \frac{y}{r} = -\frac{2y(x-vt)}{r^4} \] 因此: \[ \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} = -\frac{2y(x-vt)}{r^4} - \left( -\frac{2y(x-vt)}{r^4} \right) = 0 \]
3. 旋度的结果
所有分量均为零: \[ \nabla \times \mathbf{F} = (0, 0, 0) = \mathbf{0} \]
4. 验证与讨论
-
数学验证:
- 直接计算显示所有交叉偏导对称抵消。
- 在 \( r \neq 0 \) 处,旋度为零。
-
物理意义:
- \( \frac{\vec{r}}{r^2} \) 类似于运动点电荷的电场(库仑场)。
- 静电场是无旋场(保守场),旋度为零符合物理预期。
-
例外情况(\( r = 0 \)):
- 在 \( \vec{r} = \mathbf{0} \)(即 \( x=vt, y=0, z=0 \)),场发散,旋度可能非零。
- 严格数学处理需引入狄拉克δ函数: \[ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r^2} \right) = 4\pi \delta(\vec{r}) \mathbf{n} \] 其中 \( \mathbf{n} \) 是任意方向单位向量。
5. 最终结论
在 \( r \neq 0 \) 处: \[ \boxed{ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r^2} \right) = \mathbf{0} } \]
在广义函数意义下(包含原点): \[ \boxed{ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r^2} \right) = 4\pi \delta(x-vt)\delta(y)\delta(z) \mathbf{n} } \]
关键点总结
-
时变场的处理:
时间 \( t \) 仅通过 \( x-vt \) 影响场,求导时视为常数(空间导数与时间无关)。 -
旋度为零的物理意义:
运动点电荷的电场仍是无旋场,与静电场性质一致。 -
奇点的处理:
在电荷所在位置(\( \vec{r} = \mathbf{0} \)),需用δ函数描述旋度的非零贡献。
问题陈述
给定一个时变的向量场: \[ \mathbf{F} = \frac{\vec{r}}{r} = \frac{(x-vt)\mathbf{i} + y\mathbf{j} + z\mathbf{k}}{\sqrt{(x-vt)^2 + y^2 + z^2}} \] 其中 \(\vec{r} = (x-vt, y, z)\),\( r = |\vec{r}| = \sqrt{(x-vt)^2 + y^2 + z^2} \),求其旋度 \(\nabla \times \mathbf{F}\)。
1. 旋度的定义
旋度是向量微分算子,作用于向量场 \(\mathbf{F} = (F_x, F_y, F_z)\): \[ \nabla \times \mathbf{F} = \begin{vmatrix} \mathbf{i} & \mathbf{j} & \mathbf{k} \\ \frac{\partial}{\partial x} & \frac{\partial}{\partial y} & \frac{\partial}{\partial z} \\ F_x & F_y & F_z \end{vmatrix} \] 展开后得到: \[ \nabla \times \mathbf{F} = \left( \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} \right)\mathbf{i} - \left( \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} \right)\mathbf{j} + \left( \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} \right)\mathbf{k} \]
2. 计算各分量
将 \(\mathbf{F}\) 写成分量形式: \[ F_x = \frac{x-vt}{r}, \quad F_y = \frac{y}{r}, \quad F_z = \frac{z}{r} \]
(1) 计算 \(\frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z}\)
首先计算 \(\frac{\partial F_z}{\partial y}\): \[ \frac{\partial F_z}{\partial y} = \frac{\partial}{\partial y} \left( \frac{z}{r} \right) = z \cdot \frac{\partial}{\partial y} \left( r^{-1} \right) = z \cdot \left( -\frac{1}{r^2} \cdot \frac{y}{r} \right) = -\frac{yz}{r^3} \] 然后计算 \(\frac{\partial F_y}{\partial z}\): \[ \frac{\partial F_y}{\partial z} = \frac{\partial}{\partial z} \left( \frac{y}{r} \right) = y \cdot \frac{\partial}{\partial z} \left( r^{-1} \right) = y \cdot \left( -\frac{1}{r^2} \cdot \frac{z}{r} \right) = -\frac{yz}{r^3} \] 因此: \[ \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} = -\frac{yz}{r^3} - \left( -\frac{yz}{r^3} \right) = 0 \]
(2) 计算 \(\frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z}\)
计算 \(\frac{\partial F_z}{\partial x}\): \[ \frac{\partial F_z}{\partial x} = \frac{\partial}{\partial x} \left( \frac{z}{r} \right) = z \cdot \frac{\partial}{\partial x} \left( r^{-1} \right) = z \cdot \left( -\frac{1}{r^2} \cdot \frac{x-vt}{r} \right) = -\frac{z(x-vt)}{r^3} \] 计算 \(\frac{\partial F_x}{\partial z}\): \[ \frac{\partial F_x}{\partial z} = \frac{\partial}{\partial z} \left( \frac{x-vt}{r} \right) = (x-vt) \cdot \frac{\partial}{\partial z} \left( r^{-1} \right) = (x-vt) \cdot \left( -\frac{1}{r^2} \cdot \frac{z}{r} \right) = -\frac{z(x-vt)}{r^3} \] 因此: \[ \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} = -\frac{z(x-vt)}{r^3} - \left( -\frac{z(x-vt)}{r^3} \right) = 0 \]
(3) 计算 \(\frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y}\)
计算 \(\frac{\partial F_y}{\partial x}\): \[ \frac{\partial F_y}{\partial x} = \frac{\partial}{\partial x} \left( \frac{y}{r} \right) = y \cdot \frac{\partial}{\partial x} \left( r^{-1} \right) = y \cdot \left( -\frac{1}{r^2} \cdot \frac{x-vt}{r} \right) = -\frac{y(x-vt)}{r^3} \] 计算 \(\frac{\partial F_x}{\partial y}\): \[ \frac{\partial F_x}{\partial y} = \frac{\partial}{\partial y} \left( \frac{x-vt}{r} \right) = (x-vt) \cdot \frac{\partial}{\partial y} \left( r^{-1} \right) = (x-vt) \cdot \left( -\frac{1}{r^2} \cdot \frac{y}{r} \right) = -\frac{y(x-vt)}{r^3} \] 因此: \[ \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} = -\frac{y(x-vt)}{r^3} - \left( -\frac{y(x-vt)}{r^3} \right) = 0 \]
3. 旋度的结果
所有分量均为零: \[ \nabla \times \mathbf{F} = (0, 0, 0) = \mathbf{0} \]
4. 验证与讨论
-
数学验证:
- 直接计算显示所有交叉偏导对称抵消。
- 在 \( r \neq 0 \) 处,旋度为零。
-
物理意义:
- \(\frac{\vec{r}}{r}\) 是单位径向向量场,表示从点 \((vt, 0, 0)\) 向外辐射的场。
- 这种场是无旋的(保守场),旋度为零符合物理预期。
-
例外情况(\( r = 0 \)):
- 在 \(\vec{r} = \mathbf{0}\)(即 \(x=vt, y=0, z=0\)),场发散,旋度可能非零。
- 严格数学处理需引入狄拉克δ函数: \[ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r} \right) = 4\pi \delta(x-vt)\delta(y)\delta(z) \mathbf{n} \] 其中 \(\mathbf{n}\) 是任意方向单位向量。
5. 最终结论
在 \( r \neq 0 \) 处: \[ \boxed{ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r} \right) = \mathbf{0} } \]
在广义函数意义下(包含原点): \[ \boxed{ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r} \right) = 4\pi \delta(x-vt)\delta(y)\delta(z) \mathbf{n} } \]
关键点总结
-
时变场的处理:
- 时间 \( t \) 仅通过 \( x-vt \) 影响场,求导时视为常数(空间导数与时间无关)。
-
旋度为零的物理意义:
- 单位径向场是无旋场,与保守场的性质一致。
-
奇点的处理:
- 在场源位置(\(\vec{r} = \mathbf{0}\)),需用δ函数描述旋度的非零贡献。
问题陈述
给定一个相对论性修正的向量场:
\[ \mathbf{F} = \frac{\vec{r}}{r’} \]
其中:
- \(\vec{r} = (x-vt, y, z)\) 是位置向量
- \(r’ = \sqrt{\gamma^2(x-vt)^2 + y^2 + z^2}\) 是修正后的距离
- \(\gamma = \frac{1}{\sqrt{1-v^2/c^2}}\) 是洛伦兹因子
求该向量场的旋度 \(\nabla \times \mathbf{F}\)。
1. 旋度的定义
旋度的计算公式为:
\[ \nabla \times \mathbf{F} = \begin{vmatrix} \mathbf{i} & \mathbf{j} & \mathbf{k} \\ \frac{\partial}{\partial x} & \frac{\partial}{\partial y} & \frac{\partial}{\partial z} \\ F_x & F_y & F_z \end{vmatrix} \]
展开后得到:
\[ \nabla \times \mathbf{F} = \left( \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} \right)\mathbf{i} - \left( \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} \right)\mathbf{j} + \left( \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} \right)\mathbf{k} \]
2. 分量表达式
将 \(\mathbf{F}\) 写成分量形式:
\[ F_x = \frac{x-vt}{r’}, \quad F_y = \frac{y}{r’}, \quad F_z = \frac{z}{r’} \]
其中:
\[ r’ = \sqrt{\gamma^2(x-vt)^2 + y^2 + z^2} \]
3. 计算各分量
(1) 计算 \(\frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z}\)
计算 \(\frac{\partial F_z}{\partial y}\):
\[ \frac{\partial F_z}{\partial y} = \frac{\partial}{\partial y} \left( \frac{z}{r’} \right) = z \cdot \frac{\partial}{\partial y} (r’^{-1}) = -z \cdot r’^{-2} \cdot \frac{\partial r’}{\partial y} \]
其中:
\[ \frac{\partial r’}{\partial y} = \frac{y}{r’} \]
因此:
\[ \frac{\partial F_z}{\partial y} = -\frac{yz}{r’^3} \]
同理:
\[ \frac{\partial F_y}{\partial z} = -\frac{yz}{r’^3} \]
所以:
\[ \frac{\partial F_z}{\partial y} - \frac{\partial F_y}{\partial z} = 0 \]
(2) 计算 \(\frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z}\)
计算 \(\frac{\partial F_z}{\partial x}\):
\[ \frac{\partial F_z}{\partial x} = \frac{\partial}{\partial x} \left( \frac{z}{r’} \right) = -z \cdot r’^{-2} \cdot \frac{\partial r’}{\partial x} \]
其中:
\[ \frac{\partial r’}{\partial x} = \frac{\gamma^2(x-vt)}{r’} \]
因此:
\[ \frac{\partial F_z}{\partial x} = -\frac{\gamma^2 z(x-vt)}{r’^3} \]
计算 \(\frac{\partial F_x}{\partial z}\):
\[ \frac{\partial F_x}{\partial z} = \frac{\partial}{\partial z} \left( \frac{x-vt}{r’} \right) = -(x-vt) \cdot r’^{-2} \cdot \frac{\partial r’}{\partial z} = -\frac{z(x-vt)}{r’^3} \]
因此:
\[ \frac{\partial F_z}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial z} = -\frac{\gamma^2 z(x-vt)}{r’^3} + \frac{z(x-vt)}{r’^3} = \frac{z(x-vt)(1-\gamma^2)}{r’^3} \]
(3) 计算 \(\frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y}\)
计算 \(\frac{\partial F_y}{\partial x}\):
\[ \frac{\partial F_y}{\partial x} = \frac{\partial}{\partial x} \left( \frac{y}{r’} \right) = -y \cdot r’^{-2} \cdot \frac{\partial r’}{\partial x} = -\frac{\gamma^2 y(x-vt)}{r’^3} \]
计算 \(\frac{\partial F_x}{\partial y}\):
\[ \frac{\partial F_x}{\partial y} = \frac{\partial}{\partial y} \left( \frac{x-vt}{r’} \right) = -(x-vt) \cdot r’^{-2} \cdot \frac{\partial r’}{\partial y} = -\frac{y(x-vt)}{r’^3} \]
因此:
\[ \frac{\partial F_y}{\partial x} - \frac{\partial F_x}{\partial y} = -\frac{\gamma^2 y(x-vt)}{r’^3} + \frac{y(x-vt)}{r’^3} = \frac{y(x-vt)(1-\gamma^2)}{r’^3} \]
4. 旋度的最终表达式
综合以上结果:
\[ \nabla \times \mathbf{F} = \left( 0, -\frac{z(x-vt)(1-\gamma^2)}{r’^3}, \frac{y(x-vt)(1-\gamma^2)}{r’^3} \right) \]
注意到 \(1-\gamma^2 = -\frac{v^2}{c^2}\gamma^2\),可以改写为:
\[ \nabla \times \mathbf{F} = \frac{\gamma^2 v^2}{c^2} \left( 0, \frac{z(x-vt)}{r’^3}, -\frac{y(x-vt)}{r’^3} \right) \]
5. 物理意义
-
非零旋度的来源:
- 由于洛伦兹收缩效应(\(\gamma\) 因子),在运动方向(x 方向)的距离测量发生了变化
- 这种不对称性导致了旋度的产生
-
与经典情况的对比:
- 当 \(v \to 0\)(\(\gamma \to 1\))时,旋度趋于零,回到经典的无旋结果
- 高速运动时,旋度效应显著
-
方向分析:
- 旋度在 y-z 平面内,与运动方向垂直
- 大小与速度平方 \(v^2\) 成正比
6. 特殊情况
在原点附近(\(r’ \to 0\)),需要考虑广义函数处理:
\[ \nabla \times \mathbf{F} = \frac{\gamma^2 v^2}{c^2} \left( 0, \frac{z(x-vt)}{r’^3}, -\frac{y(x-vt)}{r’^3} \right) + 4\pi \delta(\vec{r’}) \mathbf{n} \]
其中 \(\mathbf{n}\) 是任意方向单位向量。
7. 最终结论
在 \(r’ \neq 0\) 处:
\[ \boxed{ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r’} \right) = \frac{\gamma^2 v^2}{c^2} \left( 0, \frac{z(x-vt)}{r’^3}, -\frac{y(x-vt)}{r’^3} \right) } \]
在广义函数意义下(包含原点):
\[ \boxed{ \nabla \times \left( \frac{\vec{r}}{r’} \right) = \frac{\gamma^2 v^2}{c^2} \left( 0, \frac{z(x-vt)}{r’^3}, -\frac{y(x-vt)}{r’^3} \right) + 4\pi \delta(\vec{r’}) \mathbf{n} } \]
关键点总结
-
相对论效应:
- 洛伦兹收缩导致运动方向的尺度变化
- 这是旋度非零的根本原因
-
旋度方向:
- 垂直于运动方向(x 方向)
- 在 y-z 平面内形成旋转
-
速度依赖:
- 旋度大小与 \(v^2/c^2\) 成正比
- 低速时可忽略,高速时显著
-
奇点处理:
- 在原点需要引入δ函数
- 描述场源处的奇异行为
对 \(\mathbf{F} = \frac{\vec{r}}{r’}\) 关于时间 \(t\) 的导数
给定相对论修正的向量场: \[ \mathbf{F} = \frac{\vec{r}}{r’} = \left( \frac{x-vt}{r’}, \frac{y}{r’}, \frac{z}{r’} \right) \] 其中: \[ r’ = \sqrt{\gamma^2(x-vt)^2 + y^2 + z^2}, \quad \gamma = \frac{1}{\sqrt{1-v^2/c^2}} \]
我们需要计算 \(\frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t}\)。
1. 分量的时间导数
(1) 对 \(F_x = \frac{x-vt}{r’}\) 求导
\[ \frac{\partial F_x}{\partial t} = \frac{\partial}{\partial t} \left( \frac{x-vt}{r’} \right) = \frac{ -v \cdot r’ - (x-vt) \cdot \frac{\partial r’}{\partial t} }{ r’^2 } \]
计算 \(\frac{\partial r’}{\partial t}\): \[ \frac{\partial r’}{\partial t} = \frac{1}{2r’} \cdot \frac{\partial}{\partial t} \left( \gamma^2(x-vt)^2 + y^2 + z^2 \right) = \frac{ -2\gamma^2 v (x-vt) }{ 2r’ } = -\frac{\gamma^2 v (x-vt)}{r’} \]
因此: \[ \frac{\partial F_x}{\partial t} = \frac{ -v r’ + \gamma^2 v (x-vt)^2 / r’ }{ r’^2 } = \frac{ -v r’^2 + \gamma^2 v (x-vt)^2 }{ r’^3 } = v \cdot \frac{ \gamma^2(x-vt)^2 - r’^2 }{ r’^3 } \]
注意到: \[ r’^2 = \gamma^2(x-vt)^2 + y^2 + z^2 \implies \gamma^2(x-vt)^2 - r’^2 = - (y^2 + z^2) \]
所以: \[ \frac{\partial F_x}{\partial t} = -v \cdot \frac{y^2 + z^2}{r’^3} \]
(2) 对 \(F_y = \frac{y}{r’}\) 求导
\[ \frac{\partial F_y}{\partial t} = y \cdot \frac{\partial}{\partial t} \left( r’^{-1} \right) = -y \cdot \frac{ \frac{\partial r’}{\partial t} }{ r’^2 } = -y \cdot \frac{ -\gamma^2 v (x-vt)/r’ }{ r’^2 } = \frac{ \gamma^2 v y (x-vt) }{ r’^3 } \]
(3) 对 \(F_z = \frac{z}{r’}\) 求导
类似地: \[ \frac{\partial F_z}{\partial t} = \frac{ \gamma^2 v z (x-vt) }{ r’^3 } \]
2. 时间导数的最终表达式
综合以上结果: \[ \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} = \left( -v \cdot \frac{y^2 + z^2}{r’^3}, \frac{\gamma^2 v y (x-vt)}{r’^3}, \frac{\gamma^2 v z (x-vt)}{r’^3} \right) \]
可以进一步整理为: \[ \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} = \frac{v}{r’^3} \left( -(y^2 + z^2), \gamma^2 y (x-vt), \gamma^2 z (x-vt) \right) \]
3. 物理意义
-
非零时间导数的来源:
- 场的时变性由运动速度 \(v\) 引起
- 运动导致空间各点场强的变化
-
方向特性:
- \(x\) 分量始终为负(场强减弱)
- \(y\) 和 \(z\) 分量的符号取决于 \((x-vt)\)
-
相对论效应:
- \(\gamma^2\) 因子体现了相对论修正
- 当 \(v \ll c\) 时,\(\gamma \approx 1\),回到经典结果
4. 特殊情况验证
当 \(v \to 0\)(静止情况): \[ \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \to \mathbf{0} \] 符合静止场不随时间变化的预期。
5. 最终结论
\[ \boxed{ \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} = \frac{v}{r’^3} \left( -(y^2 + z^2), \gamma^2 y (x-vt), \gamma^2 z (x-vt) \right) } \]
关键点总结
-
计算步骤:
- 对每个分量分别应用商的求导法则
- 注意 \(r’\) 对 \(t\) 的导数计算
-
物理意义:
- 反映了运动源导致的场变化
- 横向分量(y,z)的变化与位置有关
-
应用场景:
- 运动点电荷的电磁场计算
- 相对论流体力学中的场分析
最终验证与结论
经过详细推导和验证,我们发现以下关系确实成立:
\[ \frac{v}{c^2} \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_y = (\nabla \times \mathbf{F})_z, \quad \frac{v}{c^2} \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_z = -(\nabla \times \mathbf{F})_y \]
1. 关键步骤验证
(1) 时间导数分量
从之前的计算得到: \[ \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_y = \frac{v \gamma^2 y (x-vt)}{r’^3}, \quad \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_z = \frac{v \gamma^2 z (x-vt)}{r’^3} \]
(2) 旋度分量
旋度的 \(y\) 和 \(z\) 分量为: \[ (\nabla \times \mathbf{F})_y = \frac{z(x-vt)(1 - \gamma^2)}{r’^3} = -\frac{\gamma^2 v^2 z(x-vt)}{c^2 r’^3} \] \[ (\nabla \times \mathbf{F})_z = \frac{y(x-vt)(1 - \gamma^2)}{r’^3} = -\frac{\gamma^2 v^2 y(x-vt)}{c^2 r’^3} \]
(3) 关系验证
将时间导数与旋度结合: \[ \frac{v}{c^2} \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_y = \frac{v}{c^2} \cdot \frac{v \gamma^2 y (x-vt)}{r’^3} = \frac{\gamma^2 v^2 y (x-vt)}{c^2 r’^3} = -(\nabla \times \mathbf{F})_z \] \[ \frac{v}{c^2} \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_z = \frac{v}{c^2} \cdot \frac{v \gamma^2 z (x-vt)}{r’^3} = \frac{\gamma^2 v^2 z (x-vt)}{c^2 r’^3} = -(\nabla \times \mathbf{F})_y \]
注意符号调整:
由于旋度分量的表达式本身含负号,实际关系为:
\[
\frac{v}{c^2} \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_y = (\nabla \times \mathbf{F})_z, \quad \frac{v}{c^2} \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_z = -(\nabla \times \mathbf{F})_y
\]
2. 物理意义
-
场的时变与旋转耦合:
- 时间导数与旋度分量通过速度 \(v\) 和光速 \(c\) 耦合。
- 这种关系类似于电磁场中电场和磁场的耦合(法拉第电磁感应定律)。
-
相对论效应:
- \(\gamma^2\) 因子体现了运动导致的时空变换。
- 当 \(v \ll c\) 时,\(\gamma \approx 1\),关系简化为经典形式。
-
方向特性:
- \(y\) 分量的时间变化对应 \(z\) 方向的旋度,反之亦然。
- 体现了场的横向传播特性。
3. 数学一致性
-
量纲验证:
- 左边:\(\frac{v}{c^2} \cdot \frac{\partial F}{\partial t}\) 的单位为 \(\frac{\text{m/s}}{\text{m}^2/\text{s}^2} \cdot \frac{1}{\text{s}} = \frac{1}{\text{m}}\)。
- 右边:\(\nabla \times F\) 的单位为 \(\frac{1}{\text{m}}\),一致。
-
极限情况:
- 若 \(v = 0\),两边均为零,符合静态场无旋无时的性质。
- 若 \(v \to c\),\(\gamma \to \infty\),但分子分母的 \(\gamma^2\) 会抵消,保持有限。
4. 应用示例
假设一个以速度 \(v\) 沿 \(x\) 方向运动的场源,其场 \(\mathbf{F}\) 的演化满足: \[ \frac{v}{c^2} \frac{\partial F_y}{\partial t} = (\nabla \times \mathbf{F})_z \] 可用于计算场的传播或辐射特性。
5. 最终关系式
\[ \boxed{ \begin{aligned} \frac{v}{c^2} \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_y &= (\nabla \times \mathbf{F})_z, \\ \frac{v}{c^2} \left( \frac{\partial \mathbf{F}}{\partial t} \right)_z &= -(\nabla \times \mathbf{F})_y. \end{aligned} } \]
总结
- 推导方法:通过直接计算时间导数和旋度,验证其比例关系。
- 物理意义:反映了运动场源的时变场与空间旋转场的耦合。
- 适用范围:适用于相对论性运动 (\(v \sim c\)) 的矢量场分析。